1- Alor Guihaume, sias un afouga vengu proufessiounau de la mar. D’ounte vèn aquesto passien ? Qu’es esta voueste camin ?

​

Ma passien vèn de lun, sabès. Alor, pèr pas faire d’alòngui en countant moun istòri, vous dirai que moun rèire-rèire-grand venguè de Naplo à Marsiho emé lei proumiés enmigra napoulitan. Fasié lou charpentié de marino. E quand arribè, coumo lei batèu d’aquito l’agradavon gaire, aguè l’idèio de faire sei barco à-n-éu ! Es coumo acò qu’enventè la barqueto marsiheso ! Adounc la vertadiero barqueto marsiheso que counouissèn aro, lou piounié, es Andriéu Ruoppolo que la larguè. Em’un fube d’istòri fabulouso coumo aquelo dei plan de coustrucien. Pèr tout vous dire, de plan entié dei barqueto, n’avié ges ! L’avié pas mai que de mita de plan estènt que voulié pas que quaucun li raubèsse seis idèio. E dins lou founs de soun ataié, metié de mirau pèr fa à la simetrìo la barqueto de l’autre coustat. Touei leis eisèmple èron coumo acò. Adounc la mar es de-longo esta dins la famiho. Pus tard, moun grand faguè lei proumièreis eisino pèr la nado soutoaigo emé lei boutiho rabaiado eis Alemand... Aro, moun paire fa lou mounitour de nado souto-aigo emai lou foutougrafe souto-aigo. Fuguè mant un còup champien dóu mounde. Avès coumprés. La mar èro ja aquito ei tripo quand crebèri l’uou. Degun mi dounè la chausido. Ensinto, mi batejèron soutoaigo, o quàsi, e ai jamai decessa de l’ana. Coumencèri d’ana souto aigo, aviéu 3 an e mié. Vuei n’ai 37, dounc fa un brave tèms que li vau. E l’imàgi souto-marin, s’apren à moun paire qu’es foutougrafe, que mi n'en passè lou verin requist. Puei seguissènt moun camin vouliéu intra dins la Marino naciounalo. Mai coumo rescountrèri ma mouié que mi diguè "la Marino, la vas óublida e vas resta au peïs"... [cacalas] dounc es ço que faguèri. Pamens, vaquito. La mar m’a jamai leissa. Ai fa mant un mestié mai toujour liga à la mar, dóu vendèire à Décathlon, naturalamen au partimen nado soutoaigo, au marin-pescadou, que l’aviéu embarca en mar sièis mes de tèms. Vaquito ço qu’es esta de-longo moun fiéu menaire, la mar e la foutò.

​

2- Toucant lei "fango roujo" dins lei calanco, vous sias encagna l’a gaire sus vouesto pajo FB. Nous poudès dire perqué ?

​

Alor ma petado s’aprene à moun mestié. Fau de foutò e de videò souto-marino. L’an passa, mi demandèron de fa un repourtàgi pèr Thalassa toucant lei fango roujo justamen. Adounc m’enanèri pèr filma un pau coumo marchavon lei tuièu que souerton à Pourmiéu. E ço que viguèri, pecaire, m’anas pas crèire, èro d’un autre mounde ! L’avié ges d’entre-tenènci e lei tuièu partien en desgargaio ! Verai, d’entre-teni uno canalisacien pariero es pas douna ! Uno canalisacien que parte de terro e que va dins leis abis de Cassis e mume pus lun enca ! Mai coumo que vague, Altéo, qu’es l’entre-presso qu’escampo sei laisso, e qu'a lei sòu mai

que vòu pas n’auvi parla. Adounc faguèri lou repourtàgi pèr Thalassa. Puei, au mes d’abriéu, li tournèri pèr fa d’imàgi pèr uno nouvello emessien. Dóu tèms que viràvi, de gènt d’Altéo assabenta de ma vengudo, mi foutougrafièron despuei la terro pèr ana puei fa sa denóuncio ei gendarmo contro iéu. E, coumo pouedon pas m’acusa de nada souto-aigo e fa d’imàgi

estènt qu’es un dre, la soucieta Altéo m’encupo de "desgradacien vougudo sus lei canalisacien". Vaqui dounc que lei gendarmo mi counvouquèron, l’a uno semano d’acò. E pèr n’apoundre au risible, la denóuncio s’apielo sus uno partido dei tuièu que li siéu jamai ana ‘mé mei paumo !...

Sènso óublida que tout ço qu’ai dins lei man pèr foutougrafia es foueço embalunous emai tròup chièr pèr que fàgui lou couioun à pica em’acò sus lei tuièu ! Adounc fin-finalo parlo soulet qu’Altéo vòu m’entremouli. Lei gendarmo fan aro soun enquèsto e iéu siéu fisançous bord que s’afeciounèron pèr bèn fa lei cavo. Anèron pèr ispeita lei censa desgradacien. E van lèu vèire qu’acò fuguè pas fa ‘mé de materiau de preso de visto... E puei, vau vous dire, iéu, li faguèri passa toui leis imàgi qu’aviéu fa e que mi li vias dessuto de-countùni dins la nado souto-aigo touto. Vaquito. Es uno voulounta d’Altéo de mi fa pòu, de mi dire, pèr fa court, de plus l’ana. Mai bèn au countràri, iéu, acò mi va empura pèr que li vàgui mai enca e pèr que signàli tout ço que si passo. Que lou proublèmo es que lei gènt va pouedon rèn vèire, que tout es souto-aigo e que degun li pòu ana eisa. Sabès, lun deis uei, lun dóu couar...

Jiton tout e si n’en garçon estènt qu’acò es tròup chièr. Dóu mens si n’en parlo d’acò, dóu miés Altéo si pouerto coumo un pèis !

​

3- Mai Altéo, l’entre-presso qu’escampo sei laisso, faguè pas de prougrès l’a gaire ?

​

Vo, Altéo faguè avans en boutant de precouladou subretout. Mai aquéstei prougrès fuguèron fa ‘mé l’ajudo de l’Estat que baiè mai de 12 milien d’eurò alor que l’entre-presso sauno de gaiardiso... E se lei fango souleto li soun plus escampado, lei laisso empouisounanto, élei, va soun enca : arseni, ploumb, mercùri, ... Adounc countùnion d’empouisouna la mar, si pòu pas miés dire. L’a d’autant mai pèr vira cadran que sian aquito en plen couar dóu Pargue Naciounau dei Calanco. Alor d’un coustat vous fan caga lou paure pichoun pescadou en li picant sus lei sardino perqué vèn d’aganta uno girello ei raro dóu pargue... quand de l’autre, calon pas de paupa uno entrepresso que fa cinquanto an de tèms que vous escampo sei

laisso endustrialo pèr touno dins la mar - estènt qu’es de touno, e fau pas moun Marsihés quand diéu de touno, es de touno pèr 300 mètre de founs, e vous dien "Degun l’anara vèire". Adounc, faguèron de prougrès mai acò basto pas quand vias coumo la mar es toujour empouisounado. Pièji enca, lei fango enmagasinado à terro vènon un proublèmo pèr lei gènt que li rèston dins la countrado. Aqui tambèn vous dien "Mai noun, acò empouisouno pas"... Iéu, l’anèri fa d’imàgi dóu coustat terrèstre... L’a plus ges d’aubre ! Toui leis aubre soun rabina, soun tóutei mouart ! Mume que d’especialisto li venguèron emé de coumtadou Geiger ... Si saup proun que tout es empouisouna, que tout es embruti. E la soucieta Altéo dis toujour que noun, qu'es pas verai... perqué ço que leis interèsso aro dins aquéstei fango, es la baussito ! Emé dins l’idèio de faire enca de proufié en la chabissènt en brico, en biho que van dins lei pot de fèrri ... tout va bèn ... à la reservo que tout acò es... emboucana e qu’aro, pèr dessus, pecaire ! nous n’en van bouta pertout au nouestre e que leis anan prene de plen fèrri ! E tout acò pèr s’auvi dire dins cinquanto an qu’es ensinto que venguè un mouloun de cancer coumo pèr l’amianto. Amianto que n’avian trouba fin-finalo de soulucien, mai lou mau èro ja fa.

​

4- Que demandas just e just pèr que tout change ? Que sarié pèr vous la soulucien idealo que farié la balanço entre l’aparamen de l’envirounamen e l’ativeta ecounoumico ?

​

Pèr parla clar, la soulucien miracle, v’ai pas, que siéu pas un scientifi. Siéu un ome de l’imàgi. E mai que tout, siéu un afouga de la mar. Adounc vouèli pas dire de couiounado en diant "faudrié fa acò vo acò". Au contro, sabèn que de soulucien, l’a. E que soun pourgido pèr d’especialisto leissant uno plaço en tóuti tout en respetant l’envirouno. Mai tout acò interèsso pas Altéo. Pèr eisèmple, emé la prudoumié dei pescadou de La Ciéutat, voulian mant un còup acampa sus un mume batèu d’especialisto pèr travaia man dins la man : d’un coustat, emé nouèsteis especialisto qu’aurian messiouna e de l’autre leis especialisto d’Altéo paga pèr l’entre-presso. L’idèio èro de mena l’óuperacien de coutrìo en mandant dins l’aigo un ROV - un roubot sous-marin. De coutrìo, estènt qu’élei, nous fan passa pèr de barataire quand parlan deis imàgi... Ensinto aurian vist toueis ensèn ço que si passo de bouon. Mai de segur, tout acò leis interèsso pas... que la vouelon pas vèire la realita talo coumo es. Mai, la situacien pourrié èstre enca meiourado ‘mé de couladou. E pèr dessus lou marcat, coumo v'ai ja di, es pas lei sòu que mancon. Après, vous parlon deis emplé en diant "Sas, avèn quand mume 800 famiho darrié lei salaria d’Altéo". Ço que degun renègo. Mai l’a autant de pescadou qu’emé sa famiho soun lei proumié pertouca pèr aquelo zono de pesco. E aquélei pescadou van pesca lou pèis que nàutrei manjan. Autramen di, iéu, que moun biais es pas de croumpa de pèis de Bretagno, vau acheta de pèis que vèn d’au miéu. E vist coumo acò, quouro va fau, emboucàni touto ma famiho. Car, fin finalo, se li vau autant à la mar, que m’apassiouno tant, ço que vouèli mai que tout, es la trasmetre à meis enfant la mai sanitouso qu’es poussible. Fèn que passa sus Terro... L’a rèn que siegue nouèstre... E acò, mi pènsi que la soucieta Altéo sèmblo de v’agué óublida !

​

5- Dins la mumo draio, que pensa deis aigo jitado dins la calanco de Courtiéu vo à l’emboucaduro d'Uvèuno pèr pluiasso ?

​

A Courtiéu, es parié. An bèn prougressa. Li cabussàvi, fa dous an d’acò. Aleva de l’óudour, fuguèri sousprés agradous à respèt deis imàgi vira en 1989. Es pas perfèt mai vian uno voulounta em’un engajamen vertadié. Es ço que comto. Coumo que vague, si saup qu’en Franço tout es long e coumplica. Toucant Uvèuno, èro lou proublèmo veritable. E uno soulucien dei grosso sèmblo d’èstre esta trouvado bouonodi la nouvello estacien d’apuramen e lei bacin de retencien. Mai l’a rèn que fara miés que de bèn coumunica d’amount pròchi lou publi, qu’acò passo peréu pèr uno educacien pèr respeta l’envirounamen. L’a enca tròup de gènt que jiton pèr eisèmple dins la conco de soun pàti de lingeto que s’amoulounon au founs de l’aigo, que poudèn pas filtra. Acò estoufo, es sale e li faudra 10 vo 20 an avans de si dissòudre. Vous pàrli pas de la ribambello de proudu chimi emai empouisounant que van de coutrìo.

 

6- E en un mot, à voueste vejaire, poudèn enca espera sauva Mediterragno ?

Qu es lou miés plaça pèr la sauva pèr pau que siguèsse en dangié coumo si dis. Alor cridarai pas coumpletamen au chin gasta coumo pèr Altéo. Car la Mediterragno si pouerto coumo un pèis, vo diguen pas tròup mau quand vias tout ço que li fèn endura ! Sabès, es coumo uno poulido fremo que maugrat toui lei misèri que li fès passa, countùnio d’èstre resplendènto emé de tresor qu’es pas de crèire ! Diriéu dounc qu’es fragilo pulèu qu’en dangié. En estènt mié-barrado, lou pus pichoun trantai si li fa senti d’un biais fachous. Quand sabès, pèr eisèmple, que la poussidounié es lou póumoun de la Mediterragno, ebè, li fès atencien. Verai, aquelo augo verdo, que filtro l’aigo emai que l’adues d’óussigène, si carrejo proun bèn. E coumo tout ço que fèn laisso sa marco, si calo pas, pèr eisèmple, soun ancro ounte que siegue pèr pas derraba lei mato de poussidounié. Si calo pulèu sus lei founs ensabla. De n’agué counsciènci es impourtant pèr apara la Naturo. Fau souvènteifes d’escourregudo dins l’aigo que li mèni de gènt pèr vèire lei dóufin, lei baleno, lei gloubicefale, lei cachalot... Soun foueço urous talamen an pas idèio coumo es richo e gaire coumuno la fauno mieterrano. Bessai que degun lei counvido proun pèr veni vèire un pau aquéstou mounde d’aqui. S’acountènton lei gènt d’ana à la plajo, pas mai. Pèr iéu, es l’uno dei pus bèllei mar quouro la coumpàri em’aquélei qu’aguèri la chanço de descurbi. Après mei vouiàgi noumbrous, es toujour un bouonur grandaras de la retrouba, soun blu qu’a pas soun parié, soun plantun qu’es pas de crèire. En mai d’acò, à Marsiho, avèn l’un deis endré lei pus bèu de la Mediterragno emé de carcasso pertout, emé de toumbant, de dóufin, de baleno, ... e cavo de remarco, la FFESSM, qu’acò si vis gaire gaire, a soun sèti naciounau, fouero Paris, en ribo de Port-Vièi !

​

7- Coumo va vias l’aveni de l’Armana marsihés e que nous dirias pèr nous encouraja ?

​

Proumié, longo mai ! Lou counouissiéu pas e siéu urous de lou descurbi. Tròbi aquesto idèio d’Armana bello coumo tout. Ensinto, faudrié qu’aprenguèssi lou prouvençau, pecaire ! E puei, es toujour parié. Coumo va disiéu pèr la Mediterragno, fèn que de passa sus terro. Ensinto, lou pourrai leissa à mei pichoun pèr que counouisson lou prouvençau. Mi pènsi que de reveni au sourgènt es foueço impourtant. Car qu saup pas de mounte vène, a proun de peno pèr saupre mounte va.